Τον επίλογο του μέχρι τώρα ελληνικού Πανεπιστημίου έγραψε, χθες, η υπουργός Παιδείας, γνωστοποιώντας το τελικό, επίσημο, σχέδιο νόμου για την ανώτατη εκπαίδευση, λίγες ημέρες μετά την παρουσίαση των βασικών αλλαγών που πυροδότησαν τη μεγάλη αντίδραση της πανεπιστημιακής κοινότητας. Με ενδεικτικές αλλά μικρές υπαναχωρήσεις δεν μετατοπίζεται από το στόχο: τη μετάλλαξη του δημόσιου Πανεπιστημίου με τη γενετική τροποποίηση χαρακτηριστικών και ρόλων απαρχής ιδρύσεώς του.

Βασικά στοιχεία της αλλαγής, η οποία θα ολοκληρωθεί με τις σαρωτικές συγχωνεύσεις από Σεπτέμβριο, είναι:

- Κατάργηση ασύλου.

- Σπουδές εξπρές δύο και τριών χρόνων.

- Πτυχία κατακερματισμένα και ενταγμένα σ' ένα σύστημα «ακαδημαϊκών μονάδων» με τις οποίες θα μετρώνται πλέον σπουδές και τίτλοι.

- Ιδρύματα πολλαπλών ταχυτήτων υπαγόμενα στους κανόνες της αγοράς με δημόσια χρηματοδότηση υπό αυστηρούς όρους και προϋποθέσεις, αλλά ιδιωτική όση μπορούν να βρουν. Εχουν πλέον το ελεύθερο να «συνάπτουν συμφωνίες με ιδιωτικούς φορείς Ελλάδας και εξωτερικού».

- Πανεπιστήμια διοικούμενα από συμβούλια με πρόεδρο και μισά μέλη εξωπανεπιστημιακούς, που αποφασίζουν και διατάσσουν για όλα όσα αφορούν το Ιδρυμα, διορίζουν ή παύουν πρυτάνεις, διαχειρίζονται τα θέματα που κάποτε υπάγονταν στο άσυλο. Οι πρυτάνεις είναι αποδυναμωμένοι και τα ακαδημαϊκά όργανα, όπως οι Σύγκλητοι, πεταμένα στην αφάνεια της «διατύπωσης γνώμης».

- Πανεπιστήμια αυστηρά που διώχνουν αιώνιους αλλά και όποιον φοιτητή τολμήσει να χάσει ένα χρόνο (μη εγγραφή για δύο συνεχόμενα εξάμηνα).

- Πανεπιστήμια όπου δεν θα επιτρέπονται κινητοποιήσεις των μελών τους και ειδικά των φοιτητών, που θα χάνουν ακόμα περισσότερα αν τολμήσουν να προβούν σε κατάληψη.

Κύρια σημεία υπαναχώρησης, σύμφωνα τουλάχιστον με τα προσχέδια και τις πληροφορίες που κυκλοφορούσαν τις τελευταίες ημέρες:

- Δεν εισάγονται δίδακτρα ούτε γενικώς σε προπτυχιακές σπουδές ούτε εν είδει ποινής σε περίπτωση μη παρακολούθησης. Τα δίδακτρα αφορούν μεταπτυχιακές σπουδές, αλλοδαπούς φοιτητές και ενδεχομένως ειδικά προγράμματα ΔΒΜ, εξ αποστάσεως κ.ά.

- Στους σύντομους κύκλους σπουδών απαλείφθηκαν οι ακραίες αναφορές ακόμα και σε μονοετείς σπουδές.

- Αλλαξε η διατύπωση της τιμωρητικής διάταξης για αιώνιους και δυνάμει αιώνιους. Δεν αναφέρεται η ποινή της «απώλειας της φοιτητικής ιδιότητας», αλλά της «διαγραφής». Χαρακτηρίζεται ηπιότερος όρος, καθώς δεν περιλαμβάνει το οριστικό τέλος της ιδιότητας του φοιτητή. Τίθεται προς διευκρίνιση η δυνατότητα παρέμβασης (;) του Ιδρύματος, αφού στη σχετική διάταξη γίνεται λόγος για ορισμό «ειδικότερων προϋποθέσεων και διαδικασίας», αλλά στη βάση της εφαρμογής της διάταξης που επιβάλλει ρητά τη «διαγραφή αυτοδικαίως από τη σχολή».

- Αφαιρεί από τις συνέπειες της αξιολόγησης των καθηγητών την αφαίρεση μισθού.

- Αποφεύγει τον όρο «κατάργηση της δωρεάν διανομής συγγραμμάτων». Από το 2014-15 παύει η διανομή τους με δαπάνες Δημοσίου και θεσπίζεται το ηλεκτρονικό σύγγραμμα. Ενα ανά υποχρεωτικό ή επιλεγόμενο μάθημα.

Βασικά σημεία:

- Ασυλο. Δεν υπάρχει πια «ακαδημαϊκό άσυλο», υπάρχει «ακαδημαϊκή ελευθερία», εξαφανίζεται στο χρονοντούλαπο της ιστορίας η ταυτόσημη έννοια του εθιμικού, κοινωνικού ασύλου. Σε ρόλο αστυφύλακα ο πρύτανης, υπεύθυνος για την «προσταστία και ασφάλεια του προσωπικού και της περιουσίας του ΑΕΙ», αλλά υπό τις εντολές του υπερ-οργάνου που λέγεται «Συμβούλιο Διοίκησης» και είναι υπεύθυνο για όλα όσα αφορούν το Ιδρυμα, συμπεριλαμβανομένου του ασύλου. Οπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, στις αρμοδιότητές του περιλαμβάνεται και «οργάνωση του τρόπου ασφαλείας/προστασίας των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας και της περιουσίας του Ιδρύματος».

- Τριετείς σπουδές. Δεν αλλάζει τίποτα από τις αρχικές προτάσεις.

Θεσπίζονται οι τρεις κύκλοι (προπτυχιακός, μεταπτυχιακός, διδακτορικός), ενώ προβλέπεται και σύντομος κύκλος σπουδών με αντίστοιχο τίτλο.

- Ο πρώτος κύκλος: περιλαμβάνει ένα πρόγραμμα σπουδών και μαθήματα που αντιστοιχούν κατ' ελάχιστον σε 180 ακαδημαϊκές μονάδες (α.μ.). Ενα έτος αντιστοιχεί τουλάχιστον σε 60 α.μ. Κύριο κριτήριο για τον προσδιορισμό των α.μ. αποτελούν οι αντίστοιχες ευρωπαϊκές εξελίξεις.

- Ο δεύτερος κύκλος: περιλαμβάνει ένα πρόγραμμα μεταπτυχιακών και μαθήματα που αντιστοιχούν κατ' ελάχιστο σε 60 και κατά μέγιστο σε 120 α.μ.

- Ο τρίτος κύκλος: περιλαμβάνει διδακτορικές σπουδές με μαθήματα που αντιστοιχούν κατ' ελάχιστο σε 60 και κατά μέγιστο σε 120 α.μ. καθώς και την εκπόνηση διδακτορικής διατριβής.

- Δυνατότητα συνεργασίας με Ιδρύματα ημεδαπής ή αλλοδαπής, καθώς και σε ξένη γλώσσα, όπως και ειδικά προγράμματα διά βίου μάθησης (παραδοσιακά ή εξ αποστάσεως). Ιδια δυνατότητα για μεταπτυχιακά. Ολα απαιτούν πιστοποίηση.

- Συμβούλιο Ιδρύματος.

Το Συμβούλιο αποτελείται από δεκαπέντε μέλη. Σε Ιδρύματα στα οποία ο αριθμός των καθηγητών πρώτης βαθμίδας είναι μικρότερος των εξήντα, τα μέλη του Συμβουλίου είναι εννέα. Τα οκτώ ή πέντε, αντίστοιχα, είναι εσωτερικά μέλη - καθηγητές. Ενα μέλος είναι φοιτητής. Τα υπόλοιπα επτά ή τέσσερα μέλη είναι εξωτερικά. Στις συνεδριάσεις μετέχουν, χωρίς δικαίωμα ψήφου, ένας εκπρόσωπος του λοιπού προσωπικού.

Τα εσωτερικά μέλη του Συμβουλίου ανήκουν στη βαθμίδα του καθηγητή και είναι πλήρους και αποκλειστικής ή πλήρους απασχόλησης. Εκλέγονται από το σύνολο των καθηγητών. Την ευθύνη της οργάνωσης της διαδικασίας ανάδειξης των μελών του Συμβουλίου έχει τριμελής επιτροπή, αποτελούμενη από καθηγητές του Ιδρύματος, οι οποίοι ορίζονται από το Συμβούλιο.

Ο εκπρόσωπος των φοιτητών του Ιδρύματος εκλέγεται από ενιαίο ψηφοδέλτιο και με καθολική ψηφοφορία των ενεργών προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών.

Ο πρόεδρος, ο αναπληρωτής πρόεδρος και τα λοιπά εξωτερικά μέλη του Συμβουλίου εκλέγονται από τα εσωτερικά μέλη, με φανερή ψηφοφορία και αυξημένη πλειοψηφία των τεσσάρων πέμπτων.

Για να εκλεγεί ένα πρόσωπο ως εξωτερικό μέλος είναι η ευρεία του αναγνώριση στην επιστήμη, τα γράμματα, την τέχνη, τον κριτικό στοχασμό, την κοινωνική του δραστηριότητα ή τη σημαντική του προσφορά στο κοινωνικό σύνολο από θέση ευθύνης και η γνώση και εμπειρία στον τομέα διοίκησης.

Αρμοδιότητες

α) στρατηγική της ανάπτυξης του Ιδρύματος σε τοπικό, εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο και διαμόρφωση της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας στο πλαίσιο της αποστολής και πορείας του ιδρύματος,

β) γενική εποπτεία και έλεγχος της λειτουργίας του Ιδρύματος σύμφωνα με τον Οργανισμό και τον Εσωτερικό Κανονισμό,

γ) κατάρτιση και αναθεώρηση του Οργανισμού,

δ) έκδοση και αναθεώρηση του Εσωτερικού Κανονισμού,

ε) ανάληψη πρωτοβουλιών για τη σύνδεση του ιδρύματος με το κοινωνικό του περιβάλλον, τη συμβολή του στην ανάπτυξη της χώρας, καθώς και τη συνεργασία με εκπαιδευτικά ή μορφωτικά ιδρύματα και επιστημονικούς και κοινωνικούς φορείς της Ελλάδας ή του εξωτερικού,

στ) καθορισμός των κατευθύνσεων που απορρέουν από τη στρατηγική ανάπτυξης του Ιδρύματος, επί τη βάσει των οποίων ο πρύτανης καταρτίζει τον προγραμματικό σχεδιασμό, την έγκριση του τελικού σχεδίου του και την παρακολούθηση και τον έλεγχο της υλοποίησής του σε ετήσια βάση,

ζ) έγκριση ετήσιου τακτικού οικονομικού προυπολογισμού, Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, ετήσιου προγραμματισμού και απολογισμού για την αξιοποίηση της περιουσίας του Ιδρύματος, ετήσιου απολογισμού των δραστηριοτήτων και της εν γένει λειτουργίας του Ιδρύματος,

η) εκλογή πρύτανη, κοσμητόρων των σχολών και παύση αυτών,

θ) εποπτεία του ΝΠΙΔ του άρθρου 58, επιλογή των μελών του Δ.Σ. και του διευθύνοντος συμβούλου του και παύση τους,

ι) συγκρότηση επιτροπών για τη μελέτη ή διεκπεραίωση θεμάτων που εμπίπτουν στις αρμοδιότητές του,

ια) οργάνωση του τρόπου ασφάλειας/προστασίας των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας και της περιουσίας του ιδρύματος,

ιβ) απόφαση για την τυχόν καταβολή διδάκτρων, καθώς και για το ύψος τους, από τους μεταπτυχιακούς φοιτητές συγκεκριμένου προγράμματος. *

Τι θα γίνουν οι αιώνιοι φοιτητές

Το σχέδιο νόμου για τους αιώνιους φοιτητές και τη διαγραφή τους προβλέπει τα εξής: Ο φοιτητής εγγράφεται στη σχολή στην αρχή κάθε εξαμήνου σε ημερομηνίες που ορίζονται από την κοσμητεία/διεύθυνση και δηλώνει τα μαθήματα που επιλέγει. Αν δεν εγγραφεί για δύο συνεχόμενα εξάμηνα, διαγράφεται αυτοδικαίως από τη σχολή.

Οι φοιτητές που αποδεδειγμένα εργάζονται (περισσότερο από 20 ώρες την εβδομάδα) δύνανται να εγγράφονται ως φοιτητές μερικής φοίτησης, μετά από αίτησή τους που εγκρίνεται από την κοσμητεία/διεύθυνση της σχολής. Ο Οργανισμός ορίζει τις ειδικότερες προϋποθέσεις και τη διαδικασία για την εφαρμογή του προηγούμενου εδαφίου.

Τι προβλέπεται για το άσυλο

Στο άρθρο 4 του σχεδίου νόμου για την ακαδημαϊκή ελευθερία προβλέπεται:

1. Στα ΑΕΙ κατοχυρώνεται η ακαδημαϊκή ελευθερία στην έρευνα και διδασκαλία, καθώς και η ελεύθερη έκφραση και διακίνηση ιδεών.

2. Υπεύθυνος για την τήρηση της παραγράφου 1, καθώς και την προστασία και ασφάλεια του προσωπικού και της περιουσίας του ΑΕΙ είναι ο πρύτανης. Με τον Οργανισμό κάθε Ιδρύματος ορίζεται η διαδικασία διαφύλαξης της ακαδημαϊκής ελευθερίας.

Περιστολή των καταλήψεων

Για την περιστολή των κινητοποιήσεων εντός των ΑΕΙ, το σχέδιο νόμου προβλέπει:

α) Διακοπή του εκπαιδευτικού έργου, αλλά και της εν γένει λειτουργίας ενός Ιδρύματος, επιτρέπεται με απόφαση του πρύτανη και μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις.

β) Αν για οποιονδήποτε λόγο ο αριθμός των ωρών διδασκαλίας που πραγματοποιήθηκαν σε ένα μάθημα είναι μικρότερος από τα τέσσερα πέμπτα (4/5) του προβλεπόμενου στο Πρόγραμμα Σπουδών για τις εργάσιμες ημέρες του αντίστοιχου εξάμηνου, το μάθημα θεωρείται ότι δεν διδάχθηκε και δεν εξετάζεται, τυχόν εξέτασή του είναι άκυρη και ο βαθμός δεν υπολογίζεται για τη λήψη του πτυχίου.