Το ακούν συχνά-πυκνά οι άνθρωποι που τους τελευταίους μήνες συντρέχουν τους υπερχρεωμένους καταναλωτές στην προσπάθεια για επίτευξη εξώδικης ρύθμισης των ληξιπρόθεσμων χρεών τους.

Είναι άνθρωποι που μέχρι χθες είχαν τις δουλειές τους, πλήρεις μισθούς ή συντάξεις και εκπλήρωναν κανονικά τις υποχρεώσεις τους προς τις τράπεζες Υπερχρεωμένοι οφειλέτες. Δύο λέξεις πίσω απ' τις οποίες κρύβονται χιλιάδες άνθρωποι της διπλανής πόρτας -γιατί περί αυτού πρόκειται- με τη δική του ξεχωριστή ιστορία ο καθένας, που πορεύονται όμως σε δρόμους παράλληλους.

Ανθρωποι στα όρια της αντοχής τους και πέρα απ' αυτά, πίσω απ' τους αριθμούς, τα ποσοστά, τους δείκτες - στο 13% με 14% έφτασε ο δείκτης για τα δάνεια σε καθυστέρηση, από το 10% που ήταν στα τέλη του 2010.

«Εγώ είπα, πρώτη φορά έχω δει τόσους άντρες να κλαίνε», λέει η Παναγιώτα Καλαποθαράκου, γενική διευθύντρια της Ενωσης Καταναλωτών «Η Ποιότητα της Ζωής».

Μιλάει για όλους αυτούς που φτάνουν στα γραφεία της ΕΚΠΟΙΖΩ, η οποία μαζί με άλλες 20 ενώσεις καταναλωτών και δικηγορικούς συλλόγους ανά τη χώρα μετέχουν στο δίκτυο υποστήριξης καταναλωτών σε θέματα υπερχρέωσης, που σχεδιάστηκε με πρωτοβουλία της Γενικής Γραμματείας Καταναλωτή, εντάχθηκε στο επιχειρησιακό πρόγραμμα «Διοικητική Μεταρρύθμιση 2007-2013» και χρηματοδοτείται από το ΕΣΠΑ.

Ασχημη ψυχολογική κατάσταση

«Η πλειοψηφία αυτών που έρχονται είναι σε απόγνωση», σημειώνει. «Είναι άνθρωποι που έχουν χάσει σε μεγάλο βαθμό την ψυχική τους ισορροπία και υγεία, που έχουν διαρρήξει τις οικογενειακές τους σχέσεις εξαιτίας των οικονομικών προβλημάτων. Νιώθουν τύψεις. Προσπαθούμε να τους καθησυχάσουμε. Συνήθως πρόκειται για τη μέση ελληνική οικογένεια. Ιδιωτικοί ή δημόσιοι υπάλληλοι. Ανάμεσά τους και άνθρωποι που έχασαν σε μια μέρα τα πάντα. Νέα ζευγάρια που δούλευαν μαζί στην ίδια εταιρεία και απολύθηκαν...».

Μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2011 πάνω από 3.200 πολίτες, δηλώνοντας αδυναμία να αντεπεξέλθουν στην αποπληρωμή των δανείων και των πιστωτικών καρτών τους, υπέβαλαν αιτήσεις δικαστικής διευθέτησης, κάνοντας χρήση του νόμου (3869/2010) για τη ρύθμιση οφειλών υπερχρεωμένων φυσικών προσώπων.

Υπερδιπλάσιες οι αιτήσεις

Στο Ειρηνοδικείο Αθηνών, ενώ από τον Φεβρουάριο έως τον Μάιο είχαν κατατεθεί 471 αιτήσεις, δηλαδή κατά μέσο όρο 118 το μήνα, τον Ιούνιο μόνο κατατέθηκαν 226. Και έπεται συνέχεια καθώς χιλιάδες υπερχρεωμένοι καταναλωτές κυνηγούν (ως προϋπόθεση εκ του νόμου πριν φτάσουν στα Ειρηνοδικεία της χώρας) τον εξωδικαστικό συμβιβασμό με τους πιστωτές τους. Μάταια, όπως δείχνουν τα μέχρι σήμερα πενιχρά αποτελέσματα των προσπαθειών τους. Σκοντάφτουν στην απροθυμία και στην άρνηση των τραπεζών.

Από τον Σεπτέμβριο έχουν απευθυνθεί στην ΕΚΠΟΙΖΩ 3.205 καταναλωτές προκειμένου να βοηθηθούν στην προσπάθεια για εξωδικαστικό συμβιβασμό με τους πιστωτές τους.

Εχουν αποσταλεί 14.400 αιτήματα σε όλα τα πιστωτικά ιδρύματα (ο κάθε οφειλέτης, δηλαδή, χρωστάει κατά μέσο όρο σε 4 με 5 τράπεζες), ενώ εκκρεμούν να σταλούν αιτήματα για άλλες 420 περιπτώσεις.

Τα χρέη για τον καθένα φτάνουν κατά μέσο όρο τις 170 με 180 χιλιάδες ευρώ, ενώ υπάρχουν και κάποιοι που χρωστάνε ποσά ύψους 800 χιλιάδων ευρώ ή και 2 εκατομμυρίων.

Οι πιστωτές είναι στη συντριπτική πλειονότητα τράπεζες, αλλά και ιδιώτες (ακόμη και συγγενείς), εταιρείες ηλεκτρικών ειδών, τηλεπικοινωνιών κ.ά.

Εξωδικαστική αποτυχία 99%

«Η μεγάλη πλειονότητα των τραπεζών δεν απαντούν. Το 99% των προσπαθειών για εξωδικαστικό συμβιβασμό αποτυγχάνει. Για να επιτύχει χρειάζεται να δεχτούν όλοι οι πιστωτές του οφειλέτη την πρόταση διευθέτησης. Οι τράπεζες αναγκάζουν τον κόσμο να προσφύγει στο δικαστήριο και στα πρόσθετα έξοδα που αυτό συνεπάγεται. Στην ουσία, με τη συμπεριφορά τους καταργούν τον εξωδικαστικό συμβιβασμό», σημειώνει ο Βίκτωρας Τσιαφούτης, νομικός σύμβουλος στην ΕΚΠΟΙΖΩ.

«Σε πολλές περιπτώσεις, ενώ έχει σταλεί η αίτηση, οι τράπεζες αντί απάντησης εκδίδουν διαταγές πληρωμής, καταγγέλλουν εξώδικα τις συμβάσεις ή κοινοποιούν κατασχετήρια και οχλούν καθημερινά στο τηλέφωνο μέσω των εισπρακτικών εταιρειών. Σε κάποιες περιπτώσεις παίρνουν τους οφειλέτες ακόμη και οι διευθυντές των υποκαταστημάτων», λέει η κ. Καλαποθαράκου. Οι πλειστηριασμοί μπορεί να έχουν ανασταλεί, αλλά ήδη προσδιορίζονται κάποιοι για μετά το πέρας του εξαμήνου, για την πρώτη Τετάρτη του Ιανουαρίου, καθώς οι κατασχέσεις συνεχίζονται.

Ο κ. Τσιαφούτης θα πει ότι η υπερχρέωση οφείλεται πρωτίστως στην ανακύκλωση των χρεών, αλλά και «στα υπέρογκα επιτόκια -τοκογλυφικά-, πολύ πάνω από το μέσο όρο της Ε.Ε., στα καταναλωτικά δάνεια και στις πιστωτικές κάρτες»: Παίρνεις ένα δάνειο για να αποπληρώσεις άλλο. Σηκώνεις από μια κάρτα για να πληρώσεις ένα άλλο χρέος μέχρι που κάποια στιγμή η κάνουλα σταματάει. Με τόσους τόκους αναλήψεων από τις πιστωτικές δεν μπορείς πλέον να είσαι εμπρόθεσμος πουθενά...

Συμβαίνει κι αυτό: «Μας λένε πως μέχρι τώρα πλήρωναν κανονικά τις δόσεις τους και όταν καθόμαστε και βλέπουμε τα εισοδήματά τους, λέμε "μα, με αυτά τα εισοδήματα που είχατε και χωρίς ακόμη να έχετε πολύ μεγάλες περικοπές στους μισθούς, δεν μπορούσατε στην πραγματικότητα να αποπληρώνετε αυτές τις δόσεις. Τα έξοδά σας ήταν περισσότερα από τα έσοδα..."».

Στο Συνήγορο του Καταναλωτή από τον Σεπτέμβριο έχουν καταφύγει 2.935 άνθρωποι προκειμένου να προχωρήσουν σε εξωδικαστικό συμβιβασμό. Δεν επιτεύχθηκε μέχρι στιγμής κανένας.

Εχουν υποβληθεί, σύμφωνα με τα στοιχεία που μας έδωσε ο Βησσαρίων Παπαγιάννης, ειδικός επιστήμονας πληροφορικής στην ανεξάρτητη αρχή, 9.664 αιτήσεις, πρωτίστως, σε τραπεζικά ιδρύματα (ανά οφειλέτη αντιστοιχούν κατά μέσο όρο 3,3 πιστωτές). Ανάμεσα στους πιστωτές είναι και εταιρείες κινητής τηλεφωνίας, ιδιώτες ή Ταμεία, όπως αυτό των Νομικών ή της Αεροπορίας που έδιναν δάνεια.

Ο Συνήγορος του Καταναλωτή έχει λάβει μέχρι στιγμής 3.000 απαντήσεις (31%). Απ' αυτές μόνο οι 17 ήταν θετικές, αλλά και πάλι δεν επιτεύχθηκε εξωδικαστικός συμβιβασμός, αφού για να γίνει αυτό πρέπει ν' απαντήσουν θετικά όλοι οι πιστωτές του ενδιαφερόμενου για τη ρύθμιση.

Στο ίδιο διάστημα ο Συνήγορος του Καταναλωτή κλήθηκε ακόμη να «διαχειριστεί» 290 αντίστοιχες αιτήσεις που «κληρονόμησε» με τον «Καλλικράτη» από τις επιτροπές φιλικού διακανονισμού καταναλωτικών διαφορών των νομαρχιών. Συνολικά, δηλαδή, έφτασε στις 3.225 αιτήσεις, για το 42,8% των οποίων έχουν ήδη βγει βεβαιώσεις αποτυχίας του συμβιβασμού.

Ρήγμα στο τείχος της αδιαλλαξίας

Αν η πρόσφατη απόφαση του Ειρηνοδικείου Αθηνών, που δικαίωσε ηλικιωμένο συνταξιούχο και υποχρέωσε τις τράπεζες να διαγράψουν δάνεια σημερινού ύψους 200.000 ευρώ (από ένα σύνολο οφειλών 222.000 ευρώ) και να ικανοποιηθούν με την αποπληρωμή 52.000 ευρώ μαζί με τους τόκους σε βάθος χρόνου 14 ετών, θα ανοίξει μια ρωγμή στο τείχος άρνησης των τραπεζών για εξωδικαστικούς συμβιβασμούς, μένει να το δούμε.

Τα Ειρηνοδικεία, όπως όλα δείχνουν, κυρίως από το Σεπτέμβριο και μετά θα έχουν πολλή δουλειά, ενώ ακόμη δεν έχει υλοποιηθεί η πρόβλεψη για την αύξηση των οργανικών τους θέσεων κατά 80.

Αντί επιλόγου: Η παροχή συνδρομής στην επίτευξη εξώδικης ρύθμισης χρεών στους πολίτες από τους δικηγόρους και τις ενώσεις καταναλωτών που μετέχουν στο δίκτυο που προαναφέραμε είναι δωρεάν. Προβλέπεται αποζημίωση γι' αυτούς από την Ειδική Υπηρεσία Εφαρμογής Συγχρηματοδοτούμενων Ενεργειών, από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο του υπουργείου Εργασίας.

Δεν αποκλείεται, πάντως, στη σύμβαση της ΕΥΕ/ΕΚΤ με τις καταναλωτικές ενώσεις η είσπραξη ετήσιας συνδρομής μέλους για τους οφειλέτες που θα καταστούν -πηγαίνοντας στα γραφεία μιας Ενωσης για την εξώδικη ρύθμιση χρεών- μέλη της. Από τη Γενική Γραμματεία Καταναλωτή μάς είπαν ότι αυτή δεν (πρέπει να) υπερβαίνει τα 30 ευρώ.

Το παράλογο είναι ότι δεν προβλέπεται ουδεμία βοήθεια για τους πολίτες που στη συνέχεια θα προσφύγουν στα Ειρηνοδικεία. Πρέπει να πληρώσουν από την τσέπη τους τους δικηγόρους ή ό,τι άλλο προκύπτει.